همه‌ی ما با کلمه شخصیت آشناییم و آن را به کار می‌بریم اما ممکن است به اندازه کافی در آن تعمق نکرده باشیم و اگر ناغافل از ما تعریف شخصیت را بپرسند قادر به پاسخ دادن به این پرسش نباشیم. پس اگر می‌خواهیم در این متن به تایپ های شخصیتی بپردازیم ضروری است که در همین ابتدای امر به دنبال پاسخی برای این پرسش باشیم و ببینیم که اصلاً شخصیت چیست؟
در تعریف کلی باید گفت که شخصیت در واقع توصیف کننده‌ی الگوهای منحصر به فردی است که یک شخص در افکار، احساسات و رفتارش آن ها را دنبال می‌کند و از این طریق از سایر افراد متمایز می‌شود.
اغلب معتقد هستند که شخصیت محصول ژنتیک و محیط هر دو است و نقش هیچ یک را نمی‌توان در شکل‌گیری آن نادیده گرفت یا فروکاست و البته ویژگی مهم آن این است که در طول زندگی ثابت می‌ماند.
ما می‌توانیم نمونه‌هایی از این موارد را در توصیفاتی که افراد از دیگران ارائه می‌دهند پیدا کنیم مثلاً وقتی کسی درمورد دیگری می‌گوید “او سخاوتمند، دلسوز و کمی کمالگرا است” یا اینکه “آنها وفادار هستند و از دوستان خود مراقبت می‌کنند”؛ این گونه جملات به نوعی توصیف کننده‌ی شخصیت دیگران هستند.
کلمه‌ی شخصیت که در انگلیسی به آن personality می‌گویند در واقع ریشه در کلمه‌ی لاتین persona دارد به ماسک‌ها یا نقاب‌های ویژه‌ی نمایش اشاره دارد که بازیگران برای ایفای یک نقش خاص و پنهان کردن هویت اصلی خود بر چهره می‌زدند.
اگرچه تعاریف بسیاری برای شخصیت وجود دارد اما بیشتر آنها بر الگوهای رفتاری و ویژگی‌هایی تمرکز دارند که می‌توانند به پیش‌بینی و تبیین رفتار یک فرد کمک کنند و همانطور که گفتیم در توضیح شکل‌گیری تیپ های شخصیتی گوناگون می‌توان تأثیر عوامل مختلفی از قبیل ژنتیک، محیط، تربیت و تجربه را در نظر گرفت.
تیپ شخصیتی چیست؟
حال که با تعریف شخصیت آشنا شدیم برای اینکه بدانیم تیپ شخصیتی یعنی چه باید بگوییم که در واقع انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی به دسته‌بندی‌هایی اشاره دارند که سعی می‌کنند افراد را بر اساس صفات و ویژگی‌های فردی و شخصیت ویژه‌ای که دارد در یکی از آنها قرار دهند.
با این روش می‌توانید به شناختی بهتر از انسان و نوع قدرت پیش‌بینی واکنش‌های او در موقعیت‌های ویژه برسید یا حتی با اطلاعاتی که بر این اساس از آنها به دست می‌آورید به تعیین و تبیین جایگاه او در عرصه‌های مختلف دست بزنید.
آزمون های روان شناختی یا تست های شخصیتی رایگانی طراحی و عرضه شده‌اند که به شما کمک می‌کنند تا در کمترین زمان ممکن به شناختی از شخصیت غالب خود و نیز به ایده‌ای از نحوه تأثیر آن بر زندگی و رفتارتان برسید.
هر یک از این تست‌ها بر اساس نظریه‌ای خاص طراحی شده و بر همین اساس بر امور خاصی تمرکز دارد. مثلاً نظریه‌های روانپویشی شخصیت به شدت تحت تأثیر فروید هستند و بر تأثیر ضمیر ناخودآگاه بر شخصیت تأکید دارند. نظریه‌های رفتاری بر تأثیر محیط و تعاملات فرد در شکل‌گیری شخصیت اشاره دارند و نظریه‌های اومانیستی بر اهمیت اراده آزاد و تجربه فرد در شرد شخصیت توجه می‌کنند.
انواع تیپ های شخصیتی
حال که دانستیم منظور از تیپ شخصیتی چیست برای شناخت انواع تایپ های شخصیتی باید بگوییم که یکی از مهمترین و کاملترین تست های روانشناسی برای تعیین انواع شخصیت‌ها و اولویت‌های روانشناختی آنها تست شخصیت شناسی MBTI است که توسط ایزابل مایزر و مادرش کاترین بریگز طراحی شده و با نام مایزر بریگز شناخته شده است. این تست بر اساس نظریه‌های یونگ طراحی شده و با استفاده از چهار عملکرد شناختی به ۱۶ تیپ شخصیتی مجزا قائل است.
MBAI مخفف عبارت Myers Briggs Type Indicator است و چهار بعد یا عملکرد شناختی در این نظریه عبارتند از: برونگرایی/ درونگرایی، حسی/ شهودی، تفکر کردن/ احساس کردن، قضاوت/ ادراک.
این ارزیابی در نهایت یک کد چهار حرفی مانند ISTP را که به تیپ شخصیتی یک فرد اشاره دارد را معین می‌کند که هر حرف نشان‌دهنده میزان اولویت هر یک از ابعاد چهارگانه است.
تأکید این نظریه و این تست بر این است که همه‌ی انواع تیپ های شخصیتی برابر در نظر گرفته شده‌اند و هدف از آن ارائه بینش هایی درمورد تفاوت ها و شباهت ها در دیدگاه‌ها و فرایندهای تصمیم‌گیری و انتخاب است.
بگذارید پیش از پرداختن به این پرسش که ۱۶ تیپ شخصیت در تست MBTI چیست کمی به چهار تقابل پیش گفته بپردازیم. این ارزیابی قصد دارد تا افراد را بر اساس نحوه ادراک آنها از جهان و نیز نحوه تصمیم‌گیری‌شان در این چهار دسته قرار دهد تا به کشف تیپ شخصیت آنها کمک کند. هر فرد دارای یک ویژگی ترجیحی از هر دسته است که به این طریق ما را به ۱۶ تیپ شخصتی می‌رساند.
- درونگرایی/ برونگرایی: اینها دو روش مختلف برای هدایت و دریافت انرژی هستند. این تقابل تا حدودی نحوه واکنش افراد، نحوه تعامل‌شان با دیگران و نیز جهتگیری‌شان در دنیای اطراف را نشان می‌دهد. برونگراها افراد فعالی هستند، بر دیگر افراد و چیزها تمرکز دارند، از حضور دیگران انرژی می‌گیرند و این انرژی را به بیرون منتقل می‌کنند. درونگراها بیشتر اهل فکر هستند، از تعاملات اجتماعی عمیق و معنادار لذت می‌برند و با گذراندن زمان تنهایی انرژی می‌گیرند.
- حسی/ شهودی: این تقابل بر نحوه جمع‌آوری و درک اطلاعات تأکید دارد. افراد حسی ترجیح می‌دهند بر روی حقایق و جزئیات تمرکز کنند و دنیای اطراف خود را از طریق حواس پنج‌گانه درک کنند در حالی که تیپ های شهودی مایل به تفکرات انتزاعی هستند و بر الگوها، برداشت‌ها و احتمالا آینده تمرکز می‌کنند.
- فکر کردن/ احساس کردن: این تقابل به ما می‌گوید که افراد بر چه اساس تصمیم می‌گیرند و قضاوت می‌کنند. افراد دسته اول در این فرایند و بر منطق و حقایق موجود تکیه می‌کنند در حالی که افراد دسته دوم احساسات را در نظر می‌گیرند.
- قضاوت/ ادراک: این تقابل به این پرسش پاسخ می‌دهد که افراد تمایل دارند چگونه در دنیای بیرون به فعالیت بپردازند و نگرش‌های خاص مربوط به هر عملکرد را در نظ می‌گیرد. افراد دسته اول بیشتر روشمند و نتیجه‌گرا هستند و ترجیح آنها تصمیم‌گیری بر اساس ساختارها است در حالی که دسته دوم معمولاً سازگارتر و انعطاف‌پذیرتر هستند و تمایل دارند که چند کار را به بهترین نحو و همزمان انجام دهند.
۱۶ مورد از انواع تیپ های شخصیتی در روانشناسی
حال وقت آن است که ببینیم ۵ تایپی که بر این اساس مشخص شده‌اند چه انواعی هستند.
- تیپ بازرس: که با حروف ISTJ نشان داده می‌شود. این افراد تمایل دارند که جدی، واقع‌بین و محتاط باشند. نظم و سازماندهی برای این افراد بسیار مهم است و توجه زیادی به جزئیات دارند. این افراد ترجیح می‌دهند که از قبل برای همه چیز برنامه‌ریزی کنند و به سنت و قانون احترام می‌گذارند. این افراد بسیار مسئولیت‌پذیر هستند و افراد موثقی هستند که به سادگی می‌توان به آنها اعتماد کرد.
- تیپ مراقب: که با حروف ISFJ نشان داده می‌شود. این افراد در روابط دوستانه، مسئولیت‌پذیر و وحتاط هستند. آنها اهل خدمت و کار کردن و در انجام وظایف خود بسیار افراد متعهدی هستند. این افراد بسیار وفادار و باملاحظه هستند و بر مراقبت از دیگران تمرکز زیادی دارند. این افراد ستیزه‌جو نیستند و برای برای یک محیط منظم و هماهنگ ارزش بسیاری قائل‌اند.
- تیپ وکیل مدافع: که با حروف INFJ نشان داده می‌شود. افراد با این تیپ شخصیتی افرادی جدی، منطقی و سخت‌کوش هستند. علاوه بر آن دلسوز وظیفه‌شنا و محتاط هم هستند. آنها برای ارتباطات نزدیک و عمیق ارزش بسیاری قائل هستند و به نسبت به نیازهای دیگر افراد حساس‌اند اما برای انرژی گرفتن به زمان و مکانی برای تنهایی نیاز دارند.
- تیپ معمار: که با حروف INTJ نشان داده می‌شود. این افراد بسیار مستقل هستند و از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و معمولاً ترجیح می‌دهند که به تنهایی کار کنند. آنها تحلیل‌گر، خلاق، منطقی و اهل تلاش و مبارزه هستند. این افراد به جای احساسات بر منطق و واقعیت تأکید دارند و می‌توان به آنها برچسب کمالگرا زد. آنها در شایستگی و عملکرد انتظارات بالایی از خود و دیگران دارند.
- تیپ صنعتگر: که با حروف ISTP نشان داده می‌شود. افراد این تیپ نترس و مستقل هستند. آنها عاشق ماجراجویی، تجربیات جدید و اهل ریسک‌پذیری‌اند. آنها تمایل دارند که ناظران ساکت باشند و همیشه با حالات عاطفی دیگران موافق و هماهنگ نیستند؛ گاهی اوقات بی‌احساس و رواقی مسلک به نظر می‌آیند. آنها نتیجه‌گرا هستند و معمولاً به سرعت برای یافتن راه‌حل‌های قابل اجرا و درک علت اساسی مشکلات برای رفع آنها، اقدام می‌کنند.
- تیپ هنرمند: که با حروف ISFP نشان داده می‌شود. افراد این تیپ کم حرف و ساکت، دوستانه، راحت و حساس هستند. آنها برای تجدید انرژی نیاز شدیدی به فضای شخصی خود و زمان تنهایی دارند. ارتباطات عمیق اما محدود برای آنها ارزش بیشتری دارند و به همین دلیل ترجیح می‌دهند وقت خود را با گروه‌های کوچک خانوادگی یا دوستان نزدیک بگذرانند. آنها بسیار باملاحظه و پذیرنده هستند، از ستیزه‌جویی اجتناب می‌کنند و به ارزشهای خود و افراد مهم زندگی‌شان پایبند هستند.
- تیپ میانجی: که با حروف INFP نشان داده می‌شود. افراد این تیپ خلاق، ایدئال‌گرا، دلسوز و وفادار هستند. آنها از ارزشهای عالی پیروی می‌کنند، اخلاق‌گرا هستند و همیشه به دنبال راهی برای درک بهتر مردم و خدمت به بشریت هستند. آنها به خانه و خانواده اهمیت می‌دهند و ترجیح می‌دهند که روابطشان محدود به گروهی از دوستان نزدیک باشد.
- تیپ منطقی: که با حروف INTP نشان داده می‌شوند. افراد دارای این تیپ شخصیتی افرادی ساکت، محتاط و تحلیل‌گر شناخته می‌شوند. آنها به شدت بر شیوه انجام کار و حل مسائل متمرکز هستند و در منطق و ریاضیات خوب عمل می‌کنند. علاقه آنها بیشتر متوجه ایده‌ها و مفاهیم نظری است تا تعاملات اجتماعی. آنها معمولاً نسبت به خانواده و دوستان نزدیک خود با محبت و وفادار هستند اما شناختن آنها کار آسانی نخواهد بود.
- تیپ متقاعد کننده: که با حروف ESTP نشان داده می‌شود. این افراد کنش‌گرا هستند برای به دست آوردن نتایج و حل سریع مشکلات رویکردهای عملی خوبی پیدا می‌کنند. آنها اغلب پیچیده، جذاب و خودجوش هستند. این تیپ از افراد برونگرا و پرانرژی هستند و از وقت گذراندن با دایره وسیعی از دوستان و آشنایان لذت می‌برند. آنها بر اینجا و اکنون متمرکز هستند و امور عملی را بر امور انتزاعی ترجیح می‌دهند.
- تیپ فعال: که با حروف ESFP نشان داده می‌شود. این افراد عاشق بیرون رفتن هستند، معمولاً دوستانه و گاهی تکانشی و بدون فکر عمل می‌کنند و می‌توانند انرژی افراد دیگر را جذب خود کنند. افراد این تیپ دوست دارند همواره در مرکز توجه باشند و از کار با دیگران در محیطهای جدید لذت می‌برند. می‌توان آنها را افراد سهل‌انگار، سرگرم‌کننده و خوشبین توصیف کرد. آنها خودجوش و متمرکز بر لحظه حال هستند و از یادگیری از طریق تجربیات عملی و به همراه دیگران استقبال می‌کنند.
- تیپ مبارز: که با حروف ENFP نشان داده می‌شود. این افراد مستاق، خلاق، پرانرژی و اهل تخیل هستند. آنها مهارتهای ارتباطی عالی و افرادی نزدیک به خود را دارند و در قدردانی و حمایت از دیگران خوب عمل می‌کنند. با این همه آنها به دنبال تأیید دیگران‌اند و برای احساسات و بیان آنها ارزش قائل هستند. آنها از کارهای روزمره بیزارند و مدام در حال دست و پنجه نرم کردن با بی‌نظمی و تعلل هستند.
- تیپ مناظره کننده: که با حروف ENTP نشان داده می‌شود. این افراد مبتکر، صریح و سرزنده‌اند. آنها ایده‌گرا و بیشتر متمرکز بر آینده هستند تا زمان حال. آنها از تعامل با افراد مختلف و شرکت در مناظره لذت می‌برند. آنها تمایل دارند که به راحتی با دیگران کنار بیایند اما گاهی اوقات هم اهل بحث و مجادله هستند. این افراد سخنوران و کارآفرینان خوبی خواهند بود.
- تیپ هدایت کننده: که با حروف ESTJ نشان داده می‌شود. اینها افراد مسئولیت‌پذیر و اهل عمل و سازماندهی هستند. این افراد قاطع‌اند، دوست دارند مسئولیتی را برعهده بگیرند و بر رسیدن به نتیجه مطلوب با کارآمدترین روشها تمرکز کنند. آنها معیارهای روشنی دارند و سنت و قوانین نزد آنها از ارزش بالایی برخوردارند. اینها افرادی سختگیر، سرسخت و ارباب‌منش هستند که می‌توانند در اجرای برنامه‌های خود زورمند باشند با این حال گزینه بهتری برای اجرای برنامه‌ها هستند زیرا سخت‌کوش‌اند، اعتماد به نفس بالایی دارند و قابل اعتماد هستند.
- تیپ پرستار: که با حروف ESFJ نشان داده می‌شود. این افراد خون‌گرم، وظیفه‌شناس و سازگار هستند. آنها احساسات خود را صاف و ساده نشان می‌دهند و بهترنها را برای دیگران می‌خواهند. آنها از کمک به دیگران و مراقبت از افرادی که به آن نیاز دارند لذت می‌برند اما مایل‌اند که به خاطر این اعمال به آنها توجه و از آنها قدردانی شود. آنها به دقت دیگران را زیر نظر دارند و در مواردی که با شخص خاص یا اجتماعی در تماس هستند خوش می‌درخشند.
- تیپ بخشنده: که با حروف ENFJ نشان داده می‌شود. این افراد مسئولیت‌پذیر، خون‌گرم و وفادار هستند. آنها قادرند که با احساسات دیگران به شدن هماهنگ باشند و با تقرباً با هر کسی دوستی کنند. این افراد تمایل دارند به دیگران کمک کنند تا از این طریق توانایی‌ها و ظرفیتهای خود را به نمایش بگذارند و با این کار به ارضاء شخصی برسند. آنها می‌خواهند رهبران خوبی باشند زیرا توانایی بالایی در تسهیل توافق میان افراد و گروه‌های مختلف دارند.
- تیپ فرمانده: که با حروف ENTJ نشان داده می‌شود. افراد این تیپ مایل به پذیرش مسئولیتها هستند و برای سازمان و ساختار ارزش بالایی قائل‌اند. علاوه بر این برنامه‌ریزی بلند مدت و تعیین هدف برای آنها بسیار مهم است. این افراد مهارتها تعاملی و مردمی بالایی دارند و از تعامل با دیگران لذت می‌برند اما لزوماً همیشه با احساسات دیگران و حتی خودشان در موافقت کامل نیستند. آنها مهارتهای مدیریتی و رهبری قوی و بالایی دارند و مایل هستند که مدیران، کاپیتانها و لیدرهای خوبی باشند.
سخن پایانی
مواردی که در بالا به آنها اشاره شد تنها یکی از نظریات و دسته بندی‌ها در خصوص انواع تایپ های شخصیتی هستند که البته یکی از مهمترین و کاملترین تست‌ها هم هست.
اما شناخت شخصیت صرفاً یک پژوهش آکادمیک و نظری نیست بلکه می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند دنیای سلامت و پزشکی، تجارت، اقتصاد، فناوری و … کاربردهای بسیار مهمی داشته باشد و با ایجاد درکی بهتر از نحوه عملکرد شخصیت می‌توان به راه‌های جدیدی برای بهبود سلامت فردی و عمومی باشیم.
تحقیق درمورد شخصیت می‌تواند بینش‌های جالبی درمورد چگونگی رشد و تغییر شخصیت در طول زندگی به دست دهد و این امر می‌تواند در دنیای واقعی کاربردهای عملی مهمی داشته باشد. بر اساس تشخیص تایپ های شخصیتی افراد می‌توانند نقاط ضعف و قوت خود را بهتر بشناسند، آنها را تقویت کنند و با توجه به آنها دست به انتخاب بزنند.
ارزیابی‌ها و نظریه‌های گوناگون می‌توانند از جنبه‌های مختلف این امر را مورد بررسی قرار دهند. شناخت تایپ های شخصیتی در مواردی مانند انتخاب شغل، نوع روان‌درمانی، سلامت عمومی و … به افراد کمک خواهد کرد. به طور کل هیچ چیز ضروری‌تر از شناخت خویش نیست و این امری است که به آن سرعت می‌بخشد پس نباید از آن غافل شد.
