مرخصی بدون حقوق نوعی مرخصی است که کارکنان از طریق آن درخواست می‌کنند تا به دلایل مختلف (درگیری شخصی، سفر طولانی مدت، بیماری، تحصیل و …) برای مدتی در محل کار حاضر نباشند و در عوض بابت این مدت مشخص حقوق و مزایایی هم دریافت نکنند. مرخصی بدون حقوق در قانون کار با توجه به شرایط خاصی و تنها با اجازه کارفرما به فرد اعطا می‌شود.
همانطور که گفتیم بر اساس قوانین مرخصی بدون حقوق این نوع مرخصی می‌تواند به دلایل گوناگون درخواست شود و در طول آن مدت هیچ حقوق و مزایایی به فرد تعلق نخواهد گرفت. البته در مرخصی بدون حقوق ترجیحاً رابطه کاری به طور کامل قطع نمی‌شود و پس از پایان مدت مشخص شده فرد به کار خود بازمی‌گردد.
ویژگی یکسان انواع مرخصی‌ها و در تمام فرصت های شغلی این است که حتماً به اجازه کافرما نیاز دارند. اما در برخی از آن‌ها مانند مرخصی استحقاقی (تعداد روزهایی که کارکنان در یک سال حق غیبت دارند)، استعلاجی (برای درمان بیماری و در صورت ارائه گواهی پزشک)، زایمان (مخصوص مادران و پدرانی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند)، و گاهی فوریت‌های خانوادگی (شامل شرایط اضطراری مانند بیماری یا فوت یکی از اعضای خانواده)، همچنان حقوق و گاهاً مزایا به فرد تعلق می‌گیرد.
اما در مرخصی بدون حقوق و معمولاً مرخصی برای ادامه تحصیل فرد نمی‌تواند هیچ حقوق و مزایایی دریافت کند. با ما همراه باشید تا بیشتر با قوانین و شرایط مرخصی بدون حقوق آشنا شوید.
قوانین و مقررات مربوط به مرخصی بدون حقوق
برخی از مهم‌ترین قوانین مرخصی بدون حقوق که در قانون اداره کار آمده است، از قرار زیر است:
- شرایط درخواست مرخصی بدون حقوق: فرد باید درخواستی کتبی مبنی بر تقاضای مرخصی بدون حقوق را به کارفرما یا مدیر بخش مربوطه ارائه دهد. مدت زمان مرخصی باید از از پیش مشخص گردد و تنها در صورتی که کارفرما با آن موافقت کند فرد می‌تواند از آن استفاده کند.
- مدت زمان مرخصی بدون حقوق: بر اساس قانون اداره کار مدت این نوع مرخصی می‌تواند با توافق طرفین مشخص شود. در مواردی مانند ادامه تحصیل یا مهاجرت موقت ممکن است کارفرما با مدتی طولانی‌تر موافقت کند.
- حفظ سابقه کاری: بر اساس مقررات مشخص اداره کار، در مدت مرخصی قرارداد کاری موقتاً به حالت تعویق درمی‌آید اما سابقه کاری فرد برای بازگشت مجدد محفوظ می‌ماند.
- تأمین اجتماعی: بر اساس قوانین مرخصی بدون حقوق تأمین اجتماعی، در مدت مرخصی بدون حقوق پرداخت حق بیمه بر عهده خود کارگر یا کارمند است مگر در موارد خاصی که فرد توافق دیگری با کارفرمای خود داشته باشد.
- قوانین بازگشت به کار: فرد مؤظف ایت که پس از پایان دوره مشخص مرخصی بدون حقوق، بلافاصله و در زمان مقرر به کار خود بازگردد. در صورت عدم بازگشت کارفرما حق فسخ قرارداد به طور کلی را خواهد داشت.
بیشتر بدانید : حقوق مساعده چیست؟ قوانین پرداخت مساعده به کارکنان
مرخصی بدون حقوق چه مزایایی دارد؟
هر چند مرخصی بدون حقوق فرد را از برخی حقوق و مزایا محروم می‌کند می‌تواند پاره‌ای مزایای غیرمالی برای فرد و حتی کارفرما داشته باشد که عبارتند از:
مزایای کارمند یا کارگر
- داشتن فرصت کافی برای رسیدگی به امور شخصی: فرد می‌تواند با استفاده از این فرصت آن دسته از مسائل شخصی، خانوادگی یا تحصیلی خود را که به زمان نسباتاً زیادی نیاز دارند، سر و سامان ببخشد.
- حفظ امنیت شغلی: با استفاده از فرصت مرخصی بدون حقوق فرد می‌تواند در عین حال که برای مدتی طولانی غیبت می‌کند همچنان موقعیت شغلی خود را حفظ کنید و پس از اتمام آن دوره به کار بازگردد.
- فراهم شدن فرصتی برای ادامه تحصیل یا کسب مهارت: فرد می‌تواند با برخورداری از مرخصی بدون حقوق برای ادامه تحصیل اقدام کند یا با شرکت در برخی دوره‌های آموزشی معتبر به ارتقاء سطح مهارت‌های تخصصی و حرفه‌ای خود بپردازد. این موارد به او کمک خواهند کرد که پس از بازگشت به کار به نیرویی موفق‌تر نیز تبدیل شود.
- تجدید قوا: دوری موقت از فضای کار می‌تواند فرصتی برای استراحت طولانی‌تر و جدید قوا باشد تا به این طریق از عواملی مانند فرسودگی شغلی ممانعت کند.
- انعطاف‌پذیری در شرایط بحرانی: در صورت وجود بحرانها یا شرایط خاص مانند بیماری خود فرد یا یکی از اعضای خانواده او، مراقبت از فرزندان، مواجهه با مشکلات قانونی و … این نوع مرخصی می‌تواند فرصت خوبی برای برخورداری از نوعی انعطاف و فضا برای خروج از بحران باشد.
مزایای کارفرما
- حفظ نیروی انسانی: با وجود این نوع مرخصی کارفرما می‌تواند به جای قطع کامل همکاری با نیروی متخصص خود، فرصت لازم را در اختیار او بگذارد و در عین حال او را برای آینده نگه دارد.
- کاهش هزینه‌ها: طبیعی است که در مدت زمان مرخصی بدون حقوق فرد هیچ حقوق و مزایایی دریافت نمی‌کند و این می‌تواند به کاهش هزینه‌های سازمان مورد نظر کمک کند.
- تسهیل مدیریت منابع انسانی: با در نظر داشتن این نوع مرخصی کارفرما می‌تواند برای جلوگیری از بر هم خوردن نظم موجود نیروهایی را به صورت موقت استخدام و جایگزین کند یا وظایف فرد مورد نظر را میان سایر اعضای سازمان تقسیم کند.
- به وجود آوردن حس اعتماد و وفاداری: توجه به نیازهای کارکنان تا حد زیادی به بهبود روابط کارفرما و کارکنان و ایجاد نوعی احساس اعتماد و وفاداری کمک فرائان خواهد کرد.
بیشتر بدانید : بیمه کارفرما چیست و درباره آن چه می‌دانید؟
نحوه درخواست مرخصی بدون حقوق
لازم است که کارکنان برای درخواتس مرخصی بدون حقوق مراحل زیر را طی کنند:
- بررسی قوانین شرکت مورد نظر: بهتر است که پیش از هر چیز فرد از قوانین و سیاست‌های شرکت یا سازمان مورد نظر درمورد مرخصی بدون حقوق آگاه شود و شرایط و محدودیت‌های احتمالی را بشناسد.
- مذاکره با مدیر یا سرپرست بخش مورد نظر: فرد باید با مقامات مذکور حرف بزند و دلایل خود و نیز مدت زمان لازم برای دریافت مرخصی بدون حقوق را به وضوح برای آن‌ها شرح بدهد. همچنین درباره تأثیر این شرایط بر موقعیت کاری خود بحث کند.
- تهیه درخواست کتبی: پس از آن فرد باید درخواستی کتبی تهیه کند که در آن عنوان نامه، مشخصات فردی، مدت زمان مرخصی و دلایل مربوطه به طور شفاف ذکر شده باشند.
- ارائه درخواست مذکور به بخش منابع انسانی: پس از دریافت تأیید از سوی مدیر این نامه باید به منظور ثبت در پرونده پرسنلی به بخش نیروی انسانی تحویل داده شود و اقدامات لازم صورت گیرد.
- دریافت تأیید نهایی: پس از آن فرد باید منتظر پاسخ رسمی از سوی شرکت باشد زیرا ممکن است تأییدیه نهایی به امضای مدیرعامل یا مسئول بخش منابع انسانی نیاز داشته باشد.
- تدوین برنامه جایگزین: در صورت لزوم فرد می‌تواند برنامه یا راهکاری برای جبران غیبت خود ارائه یا حتی فردی را به عنوان جایگزین موقت معرفی کند.
نتیجه‌گیری و توصیه‌های نهایی
مهم‌ترین نکته در زمان تقاضای مرخصی بدون حقوق ارائه دلایل قانع‌کننده و رسیدن به توافق دو طرفه میان کارفرما و کارمند است زیرا علاوه بر ایجاد نوعی تعادل میان نیازهای کارکنان و نیازها و الزامات سازمان مورد نظر سبب ایجاد اعتماد و احترام متقابل میان طرفین خواهد شد.
بنابراین سعی کنید از ایجاد هر گونه تعارض یا سوءتفاهم جلوگیری کنید و شفاف باشید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. سعی کنید برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید و درخواست خود را زمانی ارائه دهید که کمترین تأثیر را بر روند کار تیم یا سازمان داشته باشد؛ مثلاً نزدیک بودن به پایان یک پروژه یا دوره‌های کم کار زمان مناسبی برای ارائه این درخواست نخواهد بود. به این نکته نیز توجه داشته باشید که مدت مرخصی خود را منطقی انتخاب کنید.
